تغییر آستانه رکود سفرهای داخلی
شفقنا اقتصادی– بعد از تب و تاب شکل گرفته برای سفرهای داخلی که با موج پایانی سفرهای داخلی همراه بود، حالا در آستانه فصل پاییز و ورود به نیمه دوم سال، از حجم تقاضا برای سفرهای داخلی به میزان قابل توجهی کاسته خواهد شد. در همین حال اما این کاهش با افزایش ورود گردشگران خارجی به کشور مقارن شده و این خود می‌تواند تا حد زیادی، رونق از دست رفته به مقاصد گردشگری داخلی را به آنها برگرداند. از سوی دیگر کارشناسان معتقدند این موضوع از طریق تعریف مسیرهای جدید گردشگری برای گردشگران ورودی و گسترش مقاصد سفر از مقاصد سنتی به دیگر شهرها و مکان‌ها که کمتر مورد توجه تورهای ورودی است قابل جبران به نظر می‌رسد.
یک اقتصاددان در توضیح دیگر راهکارهای دائمی کردن رونق گردشگری داخلی و خروج آن از یک فعالیت فصلی به «دنیای اقتصاد» گفت: «با توجه به اینکه ایران کشوری چهار فصل است به خوبی این امکان وجود دارد که با وارد کردن مقاصد کمتر مورد توجه در فصول سرد سال، تقاضا برای سفرهای داخلی همچنان در سطح قابل توجهی تثبیت شود و در ادامه این روند افزایش و تداوم یابد.» دکتر جعفر خیرخواهان تصریح کرد: «در این‌باره توپ در زمین شهرها و جوامع میزبان است و این آنها هستند که باید با درک اهمیت فرصتی که ورود گردشگران برای شهر و محل زندگیشان فراهم خواهد کرد، امکانات و ویژگی‌های منحصربه‌فرد شهرشان را معرفی کنند.» وی افزود: «بهتر است که مسوولان و نیز بخش خصوصی گردشگری این مناطق پس از شناسایی مخاطبان و مردمی که به صورت بالقوه می‌توانند مخاطبان جاذبه‌های گردشگری آن نقاط باشند، بسته‌های متنوعی را تعریف و سفری خاص و مشخص را با جزئیات کامل به گروه‌های مختلف سنی و فرهنگی عرضه کنند.»
خیرخواهان با تاکید بر اینکه با همه این تدابیر باید پذیرفت که گردشگری در همه جای دنیا و به هر صورت، ماهیتی فصلی دارد، اظهار کرد: «اما این موضوع به آن معنی نیست که این کشورها راه حلی برای فصلی بودن سفرهای داخلی نیندیشیده‌اند و از این‌رو باید فعالان گردشگری کشور ما هم برای تداوم این صنعت در تمام ماه‌های سال چاره‌ای اندیشیده و بر اهمیت پتانسیل‌های این صنعت در رشد اقتصادی وقوف یابند.» این اقتصاددان همچنین در خصوص چگونگی پذیرایی از گردشگران در شهرهای تازه وارد به مدار گردشگری گفت: «قطعا جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری در زمینه توسعه زیرساخت‌های گردشگری در مناطق کمتر توسعه یافته آن‌هم در کشوری که سال‌ها با رکود گردشگری و مشکل جذب سرمایه دست به گریبان بوده، کار آسانی نیست، اما در این ارتباط و به‌عنوان مرحله آغازین، خانه‌های محلی بهترین گزینه برای اسکان گردشگران و پس از آن برآورد میزان مقرون به صرفه‌بودن سرمایه‌گذاری در این مناطق است. گذر موفقیت‌آمیز از این مرحله، توجه گردشگران به این نواحی را جلب و سرمایه‌گذاران را برای ورود به این حوزه ترغیب می‌کند.»
این اقتصاددان در ادامه به چالش ساماندهی تعطیلات نیز اشاره و تاکید کرد: «تعطیلات یکجا جمع شده به‌ویژه در فصل تابستان، امکان توزیع زمانی سفر را از خانواده‌های ایرانی می‌گیرد. از سوی دیگر به‌رغم آنکه تعطیلات دوهفته‌ای فصل پاییز که به تازگی برای کاهش آلودگی شهرهای بزرگ مطرح شده، از شدت تراکم سفرها در تابستان خواهد کاست اما به نوعی دیگر خود سبب به وجود آمدن ترافیک و تصادفات جاده‌ای خواهد بود و تجربه‌ای مشابه تعطیلات نوروز ایجاد خواهد کرد؛ گرچه اثرات مستقیم دیگری از جمله کاهش آلودگی هوا در پی خواهد داشت.»
نقش تعطیلات آخر هفته در سفرهای داخلی
عضو هیات‌مدیره کانون انجمن‌های صنفی راهنمایان ایران نیز به خبرنگار ما گفت: «تعطیلات آخر هفته با مهیا کردن فرصت تجدید قوا برای خانواده‌ها این امکان را فراهم می‌کند که به شهرها و روستاهای اطراف محل زندگیشان سفر کرده و برگزاری تورهای روزانه را به این مناطق تقویت می‌کند.» محسن حاجی‌سعید اما خاطرنشان کرد: «متاسفانه فعالیت غالب آژانس‌های دایر در شهرهای کوچک، منحصر به فروش بلیت شده و به ارائه برنامه سفر نمی‌پردازند.» وی اضافه کرد: «این آژانس‌ها باید بتوانند برنامه‌های متنوعی برای سفرهای محلی در شهرهای خود و مناطق دیدنی اطراف این شهرها طراحی و با معرفی و تبلیغ بسته‌های سفر خود گردشگران شهرها و استان‌های همجوار را به محل زندگی خود جذب کنند.» این فعال گردشگری در ارتباط با فراهم نبودن زیرساخت‌ها در مقاصدی که در لیست شهرهای محل انتخاب گردشگران داخلی قرار ندارند هم نظری مشابه با خیرخواهان دارد و معتقد است که در ابتدا و پیش از آنکه سرمایه‌های هنگفت به سمت این مناطق حرکت کند، خانه‌های محلی در قالب خانه‌های بومگردی بهترین گزینه برای پذیرایی از گردشگران است.
وی همین‌طور تاکید کرد: «پس از این مرحله است که سرمایه‌گذاران جدی با براندازکردن و تحلیل شرایط، سرمایه خود را برای سرمایه‌گذاری به مناطق کمتر توسعه‌یافته خواهند آورد.» حاجی‌سعید در عین حال برگزاری تورهای آشناسازی برای آژانس‌های گردشگری و راهنمایان تور را یکی دیگر از راه‌های جلب گردشگر به شهرهای در حاشیه قرار گرفته نقشه گردشگری کشور دانست و اضافه کرد: «حفظ هویت جوامع محلی و عدم ایجاد اختلال در زندگی مردم ساکن در این شهرها با احترام و پایبندی به اصول گردشگری پایدار مهم‌ترین اصل در توسعه گردشگری داخلی است که بی‌توجه به آن این صنعت دوام و رشد چندانی را در کشور تجربه نخواهد کرد. از این‌رو داشتن استراتژی‌های مشخص در سطح کلان برای توسعه گردشگری داخلی از اهمیت بسزایی برخوردار است و عزم جدی مسوولان گردشگری کشور را می‌طلبد.»
عضو هیات‌مدیره کانون انجمن‌های صنفی راهنمایان در ادامه با تاکید بر اینکه خوشبختانه سفر جای خود را در برنامه خانواده‌های ایرانی باز کرده است، یادآور شد: «گرچه سفر برای خانواده‌ها اهمیت یافته است اما همچنان مقاصد سنتی هستند که بیشتر به عنوان مقصد سفر انتخاب می‌شوند و همین امر سبب شده تا سفر در کشور ما فصلی‌تر از کشورهای صاحب صنعت گردشگری داخلی در جهان باشد.» حاجی سعید افزود: «اینکه خانواده‌ها بیش از هر چیز دیگری سفرهای خود را با برنامه تحصیلی فرزندانشان تنظیم می‌کنند دلیل تراکم سفر در زمان‌های مشخصی از سال و به همین دلیل انتخاب یکسری مناطق و شهرهای همیشگی به‌عنوان مقصد سفر است و دلیل این امر هم عدم ساماندهی تعطیلات و همان‌طور که اشاره شد نبود تعطیلات آخر هفته در کشور است.»
با این‌همه این راهنمای تور معتقد است که در کنار بازنگری در سیستم تعطیلات کشور، معرفی شهرها و مناطق کمتر معرفی شده با برگزاری رویدادهای خاص و فصلی در زمان‌هایی از سال که سفر به این مناطق دلپذیر است، با تعریف برند گردشگری برای این مناطق، این شهرها را به مسیر گردشگری داخلی کشور اضافه خواهد کرد و حتی این قابلیت وجود خواهد داشت تا گردشگران خارجی نیز به همین بهانه از این شهرها و مناطق بازدید کنند. او استفاده از این راهکارها را تنها راه خروج گردشگری داخلی از رونق فصلی و تبدیل شدن آن به یک صنعت پایدار عنوان و تصریح کرد: «در این راستا می‌توان از تجارب کشورهای پیشرو در این زمینه که نتایج خوبی را نیز به دست آورده‌اند استفاده کرد.»
به باور کارشناسان گردشگری، رونق گردشگری داخلی مقدمه و زمینه‌ساز توسعه صنعت گردشگری خارجی هرکشور است و با علم به این موضوع لازم است که به صورتی جدی‌تر و با در دست داشتن برنامه‌های شفاف و یکپارچه ملی در این حیطه اقدامات لازم انجام شود. همچنین می‌توان امیدوار بود با تغییر رویکرد نسل جدید به گردشگری و میل آنها به کسب تجارب تازه و همچنین تمایل آنها به انجام سفر در قالب گروهی و با تور، فرصت‌های مناسبی پیش روی رشد و شکوفایی گردشگری داخلی قرار گیرد و این صنعت را در آستانه تحولی پایدار قرار دهد.