جزییات اجلاسیه سوم کمیسیون انرژی مجلس
شفقنا اقتصادی – کمیسیون انرژی مجلس در یک سال گذشته در حوزه‌های نظارتی و تقنینی اقدامات موثر و قابل توجهی داشته است که در بعد نظارتی می‌توان به بررسی وضعیت ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور و در بعد تقنینی به تصویب طرح توسعه و مانع‌زدایی از صنعت برق اشاره کرد.
به گزارش شفقنا اقتصادی به نقل از خبرگزاری خانه ملت، کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه سوم دوره یازدهم با هدف بررسی عملکرد دستگاه‌های دولتی در حوزه‌های مختلف انرژی بیش از ۳۴ جلسه نظارتی با حضور وزرا و مسئولان دستگاه های اجرایی دولت سیزدهم برگزار کرده است.
طرح‌ها و لوایح مهم بررسی شده در کمیسیون انرژی طی یک سال گذشته؛
طرح توسعه و مانع زدایی از صنعت برق: ناترازی و کمبود برق طی سال های اخیر سبب شد که نمایندگان کمیسیون انرژی درصدد رفع مشکل، با راهکار افزایش تولید و بهره برداری از انرژی باشند به همین دلیل «طرح توسعه و مانع زدایی از صنعت برق» را در دست بررسی قرار داده و توانستند آن را به قانون تبدیل کنند که این قانون چند ماهی است جهت اجرا به دولت ابلاغ شده است. «طرح توسعه و مانع‌زدایی از صنعت برق کشور» مجموعی از رفتارهای سازمانی و تشکیلاتی را با هدف رفع موانع از سر راه تولیدکننده اصلاح می‌کند و دولت مکلف است صرفه‌جویی برق حاصل از اجرای طرح‌های بهینه‌سازی را براساس متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی محاسبه کند، همچنین وزارت نفت مکلف به تامین و تکمیل مخازن سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها به صورت ماهیانه است.
طرح بهره برداری صلح آمیز هسته‌ای: کلیت این طرح که در کمیسیون انرژی تصویب و به صحن علنی ارجاع شده است به این باز می‌گردد که سهم متناسبی را در سبد تولید برق کشور از محل انرژی هسته‌ای در نظر بگیریم و استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای صورت گیرد. اکنون یک نیروگاه در کشور داریم و برای توسعه فازهای بعدی آن به منظور تولید برق منابع مالی پیش بینی خواهد شد، درواقع هدف حمایت از صنعت نیروگاه‌های اتمی کشور است چراکه ما دانش بومی لازم در این حوزه داریم و باید بتوانیم از آن برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای جهت دستیابی به برق هسته‌ای بهره‌مندی بیشتری را داشته باشیم.
طرح ساماندهی جمع‌آوری گازهای مشعل: آنچه در جریان بررسی این طرح در صحبت‌های نمایندگان به جدیت مورد تاکید قرار گرفت، عدم توجه به جمع‌آوری گازهای مشعل در گذشته بود اینکه کار جدی در این حوزه صورت نگرفته و مشعل‌سوزی در کشور یک اتفاق مذموم و ناپسندی است که به لحاظ اقتصادی و محیط زیستی به کشور آسیب‌های بسیاری زده است البته وزارت نفت گزارشی مبنی بر آماده کردن طرح‌ها برای جلوگیری از مشعل‌سوزی و اینکه برخی در مرحله مزایده هستند، ارائه کرد.
طرح تشکیل شرکت بهره برداری نفت و گاز ایلام: از آنجا که ایجاد شرکت بهره برداری نفت و گاز مطالبه اصلی و عمومی مردم ایلام بود این طرح که ازسوی نمایندگان استان دنبال می‌شد به کمیسیون انرژی رسید و مورد بررسی و تصویب تخصصی نمایندگان این کمیسیون قرار گرفت. احیای سهم‌های استان ایلام در حوزه آلایندگی، صادرات و مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌های بزرگ نفت و گاز استان ایلام و حوزه معادن را می‌توان از دستاوردهای این طرح دانست.
طرح تشکیل شرکت ملی صنایع پالایش و پتروشیمی: استفاده بهتر از ظرفیت پتروشیمی‌ها در دریافت خوراک از پالایشگاه‌ها و حذف تشریفات زائد در راستای حمایت از بخش خصوصی، دو علت اصلی تصویب این طرح در کمیسیون انرژی است که در پی آن شرکت جدیدی با اساسنامه جدید شکل می‌گیرد و در نتیجه شرکت پخش و پالایش تفکیک شده و قسمت “توزیع و پخش” از “پالایش” جدا می‌شود و “پالایش و پتروشیمی” در کنار هم یک شرکت جدید را تشکیل می‌دهند چراکه این دو لازم و ملزوم یکدیگر هستند. همچنین اگرچه امروز پالایشگاه‌ها انگیزه‌ای برای بهینه‌سازی و متنوع کردن محصولات خود ندارند اما اگر مدیریت پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها به لحاظ ساختاری یکپارچه شود به دنبال ایجاد ارزش افزوده بیشتر می‌روند بنابراین باید با ایجاد پتروپالایشگاه‌ها محصولات متنوع تولید و با صادرات آن‌ها برای کشور ثروت‌آفرینی کرد.
طرح بهینه‌سازی مصرف انرژی و افزایش راندمان کارخانه‌های سیمان: از آنجا که اکنون تولید صنعت سیمان فراتر از نیاز داخلی کشور است و از طرفی با توجه به وجود بازار منطقه‌ای، صادرات این محصول می‌تواند ارز‌آوری قابل‌توجهی ایجاد کند اما فناوری مورد استفاده کارخانه‌ها به‌روز نیست و انرژی مصرفی فراتر از استانداردهاست؛ به همین دلیل نمایندگان سعی کردهاند با این طرح -که در صحن علنی مجلس اعلام وصول شده است- برای کاهش مصرف انرژی صنعت سیمان را به‌روز کنند. برای استقبال هرچه بیشتر صنعت سیمان از طرح بهینه‌سازی مصرف انرژی مشوق‌هایی هم در نظر گرفته شده لذا امید است مدیران این صنعت بلافاصله نسبت به بهبود وضعیت اقدام کنند.
لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی انرژی خورشیدی: به منظور گسترش حضور فعال و هدفمند جمهوری اسلامی ایران در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی و منطقه‌ای و بهره‌گیری از آن در جهت تامین منافع ملی و تحقق هر چه بیشتر همگرایی منطقه‌ای و بین‌المللی در راستای اصول و اهداف راهبردی سیاست خارجی کشور و با توجه به اهمیت و لزوم توسعه و کاربرد منابع انرژی خورشیدی این لایحه تقدیم مجلس شورای اسلامی شد.
سوال نمایندگان از وزرا و مهمترین موضوعات مطروحه در جلسات با وزرا:
در طول یک سال گذشته حدود ۲۰۰ سوال از وزرای نفت و نیرو به کمیسیون انرژی واصل شده است که این سوالات شامل موضوعات مختلف ملی و منطقه‌ای را در حوزه‌های مختلف انرژی بودند اما موضوعات مهمی همچون بررسی آخرین وضعیت تولید و مصرف برق کشور، روند اجرای قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق و برنامه‌های وزارت نیرو برای تامین برق در تابستان سال جاری، بررسی موضوع مصوبه افزایش تعرفه گاز مشترکان خانگی در اجرای قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور، بررسی چالش‌ها و موانع طرح‌های بهینه‌سازی و ارتقاء بهره وری انرژی در کشور در جلسه با وزرا مورد بحث و بررسی و پیگیری قرار گرفتند.
مهمترین تحقیق و تفحص ها:
اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه سوم دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی بررسی چند تحقیق و تفحص را در دست گرفتند که برخی از آن‌ها تاکنون به نتیجه رسیده و برخی دیگر در روند بررسی هستند. چند نمونه از این تحقیق و تفحص ها به شرح ذیل هستند.
تحقیق و تفحص از عملکرد وزارت نفت در دولت گذشته: هدف نمایندگان کمیسیون انرژی از طرح تحقیق و تفحص از عملکرد وزارت نفت در دولت یازدهم و دوازدهم -که در موافقت صحن علنی را نیز کسب کرده- پیدا کردن ایرادهای ساختاری در این مجموعه است تا نسبت به رفع این ایرادها یا بهبود آن اقدام شود. هدف بعدی این است که در طراحی برنامه‌ریزی‌های آینده از نتایج این تحقیق و تفحص استفاده شود. سوم اینکه اگر مقصری در تخلفات و نقص‌ها در ساختار این حوزه بوده حال یا عمدی یا غیرعمدی شناسایی شود و تصمیمات لازم گرفته شود. این تحقیق و تفحص محورهای متعددی دارد و تقریبا شامل تمامی ابعاد عملکردی وزارت نفت می شود و در حوزه بالادستی، حوزه تکمیل زنجیره ارزش و حوزه پالایش و پخش و حوزه نیروی انسانی ورود خواهد کرد.
تحقیق و تفحص از عملکرد وزارت نیرو درخصوص توسعه ظرفیت نیروگاهی در سال های ۱۳۹۲- ۱۴۰۰: پس از بررسی و تصویب این تحقیق و تفحص در کمیسیون تخصصی انرژی، نمایندگان در نشست علنی روز (سه شنبه، ۲۰ اردیبهشت سال ۱۴۰۱) مجلس شورای اسلامی با اجرای طرح تحقیق و تفحص از عملکرد وزارت نیرو درخصوص ظرفیت‌های نیروگاهی صنعت برق کشور با ۱۶۰ رأی موافق، ۲۹ رأی مخالف و ۸ رأی ممتنع از مجموع ۲۲۸ نماینده حاضر در مجلس موافقت کردند.
تحقیق و تفحص از عملکرد شرکت ملی پالایش و پخش در دولت گذشته: نخستین و مهمترین محور در تحقیق و تفحص از این شرکت -که در صحن علنی نیز تصویب شده است- مربوط به صادرات فرآورده‌‌‌های نفتی است. ابهام‌‌‌های فراوانی در این موضوع وجود دارد، هرچند نهادهای امنیتی و دستگاه‌های قضایی به این موضوع ورود و عده‌‌‌ای را در این زمینه بازداشت کردهاند، اما عمق مباحث مربوطه در این زمینه و تخصیص بی‌‌‌ضابطه فرآورده در برخی موارد باید توسط یک تیم کارشناسی مطلع و کارآزموده مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
مهمترین اقدامات نظارتی:
وکلای ملت در کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی از خردادماه ۱۴۰۱ تا ماه‌های ابتدایی سال جاری نشست‌های نظارتی متعددی را با مسئولان دستگاه‌های اجرایی جهت بررسی عملکرد ارگان‌ها در اجرای قوانین همچون تکمیل زنجیره ارزش در صنعت نفت با توسعه پالایشگاه‌های مقیاس کوچک، بررسی وضعیت ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور، بررسی گزارش ناترازی گازوئیل در کشور و گزارش نظارتی تامین سوخت زمستانی نیروگاه های برق کشور و… برگزار کردند.
اعمال ماده ۲۳۴ آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی (ارجاع به قوه قضائیه):
عدم اجرای تکالیف قانونی توسط وزارت نفت درباره جمع‌آوری گازهای همراه نفت: در حالی سالانه افزون‌بر ۱۵۰ میلیارد مترمکعب گاز در مشعل‌های بالای چاه‌های نفت در جهان به مواد آلاینده تبدیل می‌شود که براساس آمارهای بانک جهانی این رقم معادل یک‌سوم مصرف گاز کل اروپاست. براساس آمارهای بانک جهانی، ایران تا سال ۲۰۱۸ سومین کشور بعد از روسیه و عراق در میان تولیدکنندگان این گازها بوده است، با این حال گفته می‌شود میزان مشعل‌سوزی در کشورمان از ۱۷ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۸ به ۱۳.۷۸ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۹ رسیده است. این یعنی گاز قابل توجهی در حال سوختن است.
به همین منظور نمایندگان کمیسیون انرژی، به دلیل عدم اجرای تکالیف قانونی توسط وزارت نفت درباره جمع‌آوری گازهای همراه نفت این مهم را مشمول ماده ۲۳۴ آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی دانسته تا موضوع از طریق قوه قضائیه پیگیری شود.
اعمال ماده ۱۰۷ آیین نامه داخلی مجلس:
طبق ماده ۱۰۷ آیین‌نامه داخلی مجلس هر کمیسیون می‌تواند در رابطه با برخی از موضوعات تخصصی گزارشاتی را به هیات رئیسه مجلس ارسال کرده و نظرات و پیشنهادات خود را درباره موضوعات مهم کشور بیان کنند. در طول اجلاسیه سوم نیز کمیسیون انرژی با تدوین ۵ فقره گزارش موضوع ماده (۱۰۷) قانون آیین نامه داخلی مجلس فعالترین کمیسیون از این حیث بود که خلاصه وضعیت برخی از آن‌ها به شرح ذیل است:
ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور که گزارش در صحن علنی قرائت شده است که آسیب ها و چالش های همچون از دست رفتن تولید برق کشور حداقل به میزان ۷۰ درصد، توقف در فعالیت صنایع سنگین فولاد، آلومینیوم و سایر صنایع فلزی و نیز پتروشیمی‌ها، توقف خدمات عمومی و شهری نظیر نانوایی‌ها و سایر مراکز خدمت‌رسانی به عموم و اختلال در گرمایش مردم در مراکز شهری و روستایی به میزان حداقل ۹۵ درصد به دنبال دارد.
تأمین سوخت زمستانی نیروگاه‌های برق کشور موضوع دیگری است که کمیسیون انرژی مورد بررسی قرار داده است و گزارش آن در صحن غیرعلنی قرائت شده است.
دیپلماسی انرژی فعال در منطقه با محوریت تجارت گاز را باید به این مهم افزود که در انتظار دستور هیات رئیسه مجلس است.